Siman pasa e ultimo uitvoeringsraportage (rapport di implementacion) di aña 2023 a keda cla y dialuna mainta durante un conferencia di prensa di gobierno minister di Finanzas y Cultura, Xiomara Maduro, a presenta esaki y a elabora tocante e cifranan di aña 2023.

Manera ta conoci e rapportnan aki ta wordo manda pa Parlamento di Aruba como tambe pa CAft, ken ta duna su punto di bista riba e rapport y e cifranan. Minister Maduro a indica cu aña 2023 tabata un aña cu Aruba ta logra un entrada cu a surpasa loke a wordo premira y gastonan a keda conteni.

E documento aki ta contene realisacion di presupuesto 2023 pa cada kwartaal, con e debe di Aruba a desaroya den aña 2023, maneho financiero y kico ta e cambionan cu a wordo haci, PPP (Private Public Partnerships) cu ta sumanan grandi cu ta paga den presupuesto di pais Aruba, e posicion di likides di pais Aruba y tambe informacion di e sector colectivo.

E uitvoeringsrapportage ta duna un bista global di kico a pasa den e aña 2023 Pa loke ta e primair saldo (saldo primario) y financieringssaldo (saldo di finaciamento), e mandatario a splica cu desde 2025 te cu 2019 e primair saldo ta positivo, cual ta e saldo financiero sin tene cuenta cu e gastonan di interes. E financieringssaldo, e resultado financiero di e aña ey, for di 2015 te cu 2018 tabatin solamente deficit, sin conta e gasto di interes, y e primair saldo tabata positivo.

Despues di 2018 tabatin deficit grandi door di pandemia y e primair saldo tambe tabata negativo. Na aña 2022 a bin cambionan y e resultado financiero, sin tene na cuenta e gastonan di debe, ta mustra cu e maneho financiero a hiba na a entrada mas halto cu e gastonan.

Pa loke ta e desaroyo di debe, minister Maduo a indica cu e rapport ta mustra cu for di 2015 e debe di pais Aruba a keda subi y despues den pandemia esaki subi mas ainda y despues di pandemia esaki ta cuminsa baha back.

E mandatario a remarca cu aworaki gobierno ta trahando riba e reduccion di debe di pais Aruba. E rapport ta señala cu na comienso, 2015, ta pone un paro na e debe y na 2018 e debe ta cuminsa stabilisa y ta cuminsa baha, pero den pandemia esaki ta subi te na 127.1% di e GDP. Aworaki esaki ta bahando y na 2023 ta cera na 81.8% di e GDP.

Pa loke ta e desaroyo di gastonan di personal, minister Maduro ta splica cu den e rapport por mira cu durante pandemia tin algun rebaho den gasto di personal na e momento ey y esaki, segun el a indica, ta door di e parti di solidaridad y cu gobierno no por a paga e 100%. Pero gasto ta subi back ya cu gobierno a bay back na paga 100%.

El a remarca cu asina mes tur a keda bao di e norma di 479 miyon florin cu na e momento ey tabata e norma pa personal. Segun e minister tur e añanan, di 2019 pa 2023, nan a keda bao di e norma di gasto di personal.

Den luna di januari caba, reaccionando ariba e reportahe financiero di e segundo trimester di aña 2023, CAft a critica e maneho di gasto di personal di gobierno, 32% di e total di gasto, unda por a constata cu pago di overtime a bolbe aumenta. E riesgo ta segun CAft cu lo no cumpli cu e norma pa gasto di personal si no tin accion specifico pa esaki. CAft ta recomenda pa tuma medida structural pa baha gasto di personal.

Pa loke ta e credibilidad financiero di Aruba, e mandatario a indica cu esaki ta wordo midi pa dos compania di rating, Standard & Poor y Fitch. El a splica cu desde aña 2002 cu a cuminsa traha cu Fitch, esaki tabata un rating relativamente constante y den 2020 Aruba ta haya un downgrading di Fitch door di e pandemia y Aruba ta perde e investment rating, y ainda no a recupera esaki.

Na Standard and Poor, na e momento di pandemia nan a tene Aruba na e mesun rating, no a downgrade, pero despues ta mira un tendencia di subida.

El a agrega cu aworaki Aruba ta trahando cu un di tres compania di rating cu ta Moody’s, cual recientemente a duna Aruba un investment rating.

Pa loke ta e tema d cuentanan anual di pais Aruba, e mandatario a indica cu aunke hopi ta indica cu gobierno no ta produciendo cuentanan anual y p’esey no tin informacion financiero, el a resalta cu esaki no ta cuadra cu realidad pasobra cada kwartaal tin tur e cifranan aki cu ta disponible pa un y tur.

Manera ta conoci Gobierno di Aruba tin retraso den loke ta trata cuentanan anual y siman pasa, minister Maduro a indica, el a ricibi pregunta di parlamento riba esaki. El a splica cu e cambionan cu ta tuma luga ta pa Aruba por haya un cuenta anual certifica pa un accountant externo na aña 2026, cual ta conforme palabracion cu tin den e Landspakket.

El a remarca cu e cuentanan anual di pais Aruba, ningun di nan a ricibi te ainda un certificacion di un accountant externo. El a menciona cu e ultimo cu a haya un declaracion ta e cuenta anual di aña 1998 y despues di esey ningun otro a wordo someti na e control aki pa haya un certificacion.

Segun el a sigui splica esaki tin di haber cu e manera con e administracion financiero di pais Aruba ta hinca den otro. Den cuadro di e landspakket investigacionnan a tuma luga y aworaki, el a indica, ta trahando riba e recomendacionnan pa introduci cambionan, manera entre otro loke ta wordo yama un ‘3-line of defense’.

El a splica cu esaki ta nifica cu e informacion, na momento cu e transaccion aki ta cuminsa te na momento cu e transaccionnan aki ta wordo controla pa un accountant externo, e ta exigi pa e organisacion di e administracion financiero ta hinca den otro di cierto manera pa por tin e controlnan necesario na momento di cada departamento, pa e procesonan ta na luga y e calidad di informacion financiero ta esun miho.

E mandatario a menciona cu diabierna ultimo Conseho di Minister a haya un actualisacion ariba e trabaonan cu ta wordo haci na Central Accountants Dienst (CAD) y tambe na Departamento di Finanzas pa introduci e ‘3 lines of defense.’

E minister a indica cu a duna un splicacion ariba e procesonan cu lo wordo cambia, pero tambe e organisacion di administracion financiero den gobierno, con esaki ta wordo adapta y kico esaki lo nifica pa e trabao cu CAD tin cu haci un bes cu e informacion aki ta disponibel.

El a remarca cu tur esaki ta pone cu tin retraso den e cuentanan anual, pero ta importante pa por yega na un certificacion di accountant externo cu ta indica cu e cifranan presenta den e cuentanan ta confiable y ta duna un bista di loke realmente a pasa den gobernacion.

El a enfatisa cu e cambionan cu mester tuma luga ta cambionan grandi cu a pone cu tin retraso den e cuentanan anual.