Dia 8 di maart, Dia Internacional di Hende Muhe, ta e fecha riba cual mundialmente ta celebra y ta conmemora e avancenan logra pa e ser femenino. Den cuadro di Directie Arbeid en Onderzoek (DAO) su 20 aña di aniversario, ta celebra e dia di awe compartiendo algun dato interesante riba e participacion di 100 aña pasa di e hende muhe riba e mercado laboral. Ademas di e bista historico aki di aña 1924, ta presenta tambe dato di e situacion contemporaneo.

Aruba tin un compromiso haci cu e accionnan necesario pa logra e Sustainable Development Goals (SDG’s) di cual un di e metanan ta igualdad pa e ser femenino. SDG’s ta consisti di 17 meta en total cu e proposito ta pa trece un desaroyo balansa. Particularmente riba Dia Internacional di Hende Muhe, DAO kier ilustra e importancia di Goal #5 (Gender Equality) y Goal #8 (Decent Work and Economic Growth).

Organisacion Internacional di Labor

E aña aki ‘International Labor Organization’ (ILO) y ‘United Nations’ (UN) nan tema pa e Dia Internacional di Hende Muhe ta ‘Invest in women: Accelerate progress’. E tema general aki ta toca area cu ta rekeri atencion y accion pa asina garantisa cu hende muhe no ta cay atras.

E tema general aki ta cubri 5 area clave rekeriendo atencion y accion pa asina garantisa cu hende muhe no ta cay atras. Esakinan ta:
1.‘inverti den hende muhe: un cuestion di derecho humano’,
2.‘poniendo un fin na pobresa’,
3.’implementando financiamento cu un perspectiva riba genero’,
4.’un cambio pa un economia berde y un sociedad di cuido’, y
5.’apoyando feministanan treciendo cambio’.

E recomendacionnan haci ta pa contribui na un desaroyo positivo pa mucha muhe y tambe e muhe adulto.

E enfasis aki ta pa asina percura pa comparti progreso economico, social y ambiental na un forma cu tur persona y futuro generacion por beneficia di dje. Estudionan a demostra cu inversion haci riba e progreso di hende muhe ta wordo inverti y comparti bek den e comunidad cercano. E esfuersonan cu e hende muhe ta haci ta hopi biaha no solamente pa su mesun bienestar, pero tambe pa su famia. E lasonan fuerte aki ta permiti compartimento di recursonan (p.e. financiero o di conocemento).

1924, Aruba

For di un bista historico e cuestion di e participacion di hende muhe riba e tereno laboral di Aruba ta uno cu ta consisti di e hende muhe trahador. Na aña 1924 for di e total poblacion di esnan emplea, 59% tabata consisti di hende muhe y 41% tabata consisti di hende homber.

Mester nota cu comienso di e siglo 20 tabata uno economicamente dificil. Desempleo y tambe e impacto di secura a resulta na diferente periodo unda cu pa gran parti hende homber (esnan casa y esnan soltero) a bay busca trabou den exterior (p.e. Venezuela, Colombia, Cuba, Curaçao y Surinam).

E fenomeno aki no a resulta den e inactividad di e muhe o dependencia di placa for di exterior. E placa cu nan por a manda bek pa Aruba tabata tarda, y tambe diferente factor por a impacta homber nan habilidad pa provee pa nan famia. Pues e gastonan di hogar y e cantidad halto di yiunan pa alimenta a keda un factor motivando hende muhe pa traha.

Na aña 1924 e profesionnan mas practica na Aruba tabata: trahador di sombre (39%) y agricultor (22%). Aunke cu ambos sexo a practica e ofishinan aki, agricultura tabata mas tanto domina pa hende homber y trahador di sombre tabata un ofishi cu mas tanto hende muhe a practica. Como cu e produccion di sombre tabata tuma lugar den e hogar. Esaki a duna e espacio pa hende muhe por ordena nan dia pa combina e trabou y e cuido di yiunan.

E siguiente tabel ta duna un bista di e trabou/ofishi cu hende muhe a practica na aña 1924:

Top 3. ofishi practica pa hende muhe Aña 1924
Trahador di Sombre 67%
Cosedo 16%
Sirviente di Cas 6%

Fuente: Kelly, Lucia (1999). Participacion di muhenan Arubano na e proceso laboral den e periodo 1900 – 192. Publicacion di Archivo Historico Nacional.

E dato presenta ta contradeci e imagen di e hende muhe di antes como solamente un ‘ama de casa’. E realidad ta indica cu a pesar di perhuicio combina cu e carga familiar di cuido di yuinan, e hende muhe a haci un gran contribucion laboral.

2024, Aruba

E contexto contemporaneo ta uno cu ta refleha en general e desaroyonan positivo den cuadro di igualdad di genero. E siguiente lista ta brinda un bista di e posicion di hende muhe riba e tereno laboral.

Di tur contracto laboral pa temporada indefini riba e mercado laboral, e trahador femenino ta representa 53% di e grupo akinan, hende homber 47%

Di tur esnan riba e mercado laboral cu un educacionnan na nivel superior (HBO+), e trahador femenino ta representa 58% di e grupo aki, hende homber 42%

Di tur e ocupacion di un nivel halto di habilidad (higher skill level), e trahador femenino ta representa 56% di tipo di ocupacionnan aki.

Departamento di Labor y Investigacion ta felicita tur hende muhe riba e dia aki pa nan logronan extraordinario y nan contribucion pa cu e economia di Aruba.