Den e verzameldebat CAS, cu a tuma lugar siman pasa, diferente miembro di Parlamentario a presenta hunto cu Secretario di Estado pa Relacionnan di Reino, Alexandra van Huffelen, pa discuti diferente tema di interes relaciona cu e islanan Corsou, Aruba y Sint Maarten.

Jan Patternote di D66 a cuminsa e sesion destacando cu como Reino cu ta inclui e pais na Europa como tambe e seis isla den Caribe, tin mas influencia riba mundo cu lo tabatin cada pais apart. El a insisti cu nos ta lucha pa un futuro basa riba igualdad, solidaridad y confiansa mutuo. Segun Patternote, den e parti Caribense di Reino tin presion cu ta afectando e bienestar y prosperidad di e habitantenan, manera miho educacion, sostenibilidad y proteccion di e naturalesa y habitatnan unico. Riba e tema di inversion di gobierno Hulandes, Patternote a puntra cuanto proyecto a keda proponi pa Caribe y cuanto a keda aproba pa e islanan. Ademas, a menciona cu kier pa ehercito di henter e Reino mustra mas igual, sugeriendo cu mester bin mas participacion di ciudadanonan Caribense den ehercito Hulandes. El a cuestiona e legislacion cu ta permiti Arubiano y Curasoleño eherce un carera den ehercito, y con por ta cu esaki ta pega siendo cu nos sociedad ta na un momento unda cu tin mester di mas personal militar.

E tema di refugiado tambe a keda menciona, incluyendo maneranan cu Hulanda por comparti recurso y experticio pa atende esaki. Raoul White di Groenlinks a enfoca riba esaki y tambe riba e geschillenregeling y e rol di Eerste y Tweede Kamer den esaki. White a indica cu maske den acuerdo di coalicion a indica cu lo bin cu un solucion pa esaki, te awo no a ricibi ningun propuesta.

White tambe a papia tocante e condicionnan hopi estricto cu Hulanda a pone mara na e landspakket pa Aruba, cu segun White, a trece discordia entre gobierno di e islanan y gobierno Hulandes, y a puntra e Secretario di Estado con ta pensa pa soluciona y maneha esaki. Ademas, White a pidi Van Huffelen un actualisacion riba e ley di Reino pa supervision financiero pa Aruba, RAft. E parlamentario a indica cu a compronde for di CAft cu pa motibo di mas entrada di impuesto, Aruba ta den un miho situacion financiero, y a puntra si ta bay usa e entrada adicional pa paga debe di e pais.

Tambe e comision a atende e tema di pobresa. Faith Bruyning di NSC a menciona cu Aruba na november tambe ta evaluando pa introduci un minimo social. Esaki lo permiti pa hendenan cu no tin empleo toch por sobrevivi, segun Bruyning, y alabes mester percura pa e onderstand y pensioennan cu gobierno ta paga keda realistico relaciona cu e costo di bida. Sinembargo, el a reconoce cu cada pais ta autonomo pa dicidi con ta atende cu e temanan aki, pero e ta considera cu Hulanda ta bon prepara pa conseha Aruba riba e temanan aki.

Bruyning a menciona tambe cu educacion ta keda un tema esencial pa e paisnan CAS. Referiendo na e doorlichting rapport, el a puntra con ta atendiendo a base diario cu enseñansa pa sigura cu ta logra e metanan a largo plaso.

Di su banda, Peter van Haasen di PVV a menciona e espiritu di colaboracion y asistencia cu mester tin den Reino. Sinembargo, el a cuestiona e posicion di e paisnan unda ta cla pa ricibi placa pero no kier pa mete den nan asunto. “Nos placa si ta bon bini, preferiblemente sin condicion ni restriccion. Aruba hasta ta dispuesto pa paga interes mas halto tanten nos no mete,” el a comenta.
Riba e tema di educacion, el a menciona cu e problemanan den enseñansa na e islanan CAS tin consecuencia pa e studiantenan cu ta continua nan estudio na Hulanda. Tin diferencia di cultura y idioma, y e educacion no ta match cu otro, cu consecuencia cu mas cu mita di e studiantenan no ta termina nan estudio sino solamente ta termina cu debe. “Dus na lugar cu nan bay back studia pa yuda nan pais, nan ta bay back cu debe y berguensa, si nan no keda atras sin trabao… of ta cay den criminalidad,” el a comenta. “No ta un futuro color rosa pa e generacion aki.” Van Haasen a indica cu mientras mas autonomo e paisnan aki por ta, miho pa nan economia y pa e muchanan di Caribe.

Tocante e studiantenan, White a sugeri cu si Van Haasen ta asina preocupa pa e debe di studiantenan di islanan CAS, por haci uso di un regeling cu ta permiti pa cancela e debe di estudio. Van Haasen a bisa cu e cuestion ta bay mas pa sigura cu e studiantenan cu ricibi un lening pa continua nan estudio na Hulanda ta bon prepara y bon educa na e islanan mes pa asina nan por match den educacion Hulandes y por bay back nan isla cu un diploma. El a menciona cu si educacion na e islanan ta na Papiamento, e ora ta hacie dificil pa continua educacion den idioma Hulandes. El a insisti cu ta importante pa e educacion na e islanan ta di mesun nivel cu ta pas cu educacion na Hulanda, pero cu esaki ta keda na gobierno di e islanan mes.

Patternote a puntra Van Haasen tocante un propuesta di PVV pa deporta ciudadanonan di e islanan Caribense cu ta comete crimen na Hulanda back na nan isla di origen, si e partido tin plan pa implementa esaki. Van Haasen a contesta cu tin rumornan den medionan di comunicacion tocante e propuesta, pero cu e no por bisa kico tin of kico no tin skirbi aden. Patternote a añadi cu un propuesta asina lo bay contra Statuut.

Roelin Kamminga di VVD, kende tabata cubriendo pa un colega, a lamenta cu ta keda pega riba e mesun temanan cu den su opinion lo tabata miho si por a resolve esakinan caba y asina por a pasa na e tema di agenda di reforma. Kamminga a bisa cu e ta extremadamente preocupa pa e hecho cu ainda ta falta e RAft, ya cu esaki ta indica cu gobierno di Aruba ainda no ta tumando e stapnan necesario, y cu e habitantenan tin cu bay paga alrededor di 30 miyon extra pa aña pa motibo di esaki.

Kamminga a comenta cu el a tuma nota di e ‘retorica di e gobierno’ na Aruba, cu a caus’e preocupacion, pa motibo cu ta bisa cu no ta importa si ta pone e condicionnan den un ley nacional (LAft) of den un ley di Reino (RAft). Esaki si ta importante, segun Kamminga, y a pidi Secretario di Estado Van Huffelen pa confirma si nan ta riba mesun linea cu Aruba mester implementa e RAft. E tin speransa cu por resolve esaki rapidamente pa asina finalmente por pasa na e agenda di reforma. El a bisa cu e kier pa cuminsa atende cu e agenda di reforma pa motibo cu ta na e punto aki cu ta bay tin cu cuminsa tuma decisionnan dificil, y evalua si e reformanan ta bay tin consecuencianan tin biaha negativo a corto plaso, cu ta bay haci dolor, pero cu ta bay duna resultado a largo plaso.

Kamminga a destaca cu ora ta papia di e islanan ta papia di un futuro sostenible, pero cu e realidad ta lo contrario, pasobra e caminda mas lihe pa autonomia ta un bon economia, bon maneho financiero, y bon supervision, esaki ta den interes di tur habitante di e isla.

Den nos siguiente edicion, Secretario di Estado ta atende cu e preguntanan di e parlamentarionan.