Gobierno a bay di acuerdo caba cu un ley di Reino encuanto supervision financiero. Esey ta e conclusion mayor di e sucesonan di ultimo dianan, unda na modo di bisa gobierno tabata den ‘overtime’ caba y mester a bisa algo. E propuesta di un modelo ‘hibrido’, cu na e momento aki lo por conta cu un vista benevolente di ambos banda, no ta cambia nada na e realidad ey. Di loke nos por a tuma nota te awor, e modelo aki lo haci un separacion di cierto aspecto local cu ta toca “autonomia y autorisacion di Parlamento”, cu ta keda den un ley di Aruba, y otro parti “mas general”, cu ta concerni e supervision di Reino ta bay den un ley di Reino. Pero unda esey ta diferente compara cu e situacion actual? Kico ta e aspectonan local cu por keda den un ley di Aruba mes? Kico lo ta muda pa un ley di Reino?

Pa mayor comprension, e actual ley local di supervision financiero ta contene den linea general e cuadro di supervision financiero, cu pa e dos otro islanan ta hinca den nan ley di supervision financiero di Reino. E cuadro di supervision ta encera entre otro e proceso di vigilancia alrededor di e proceso ‘autonomo’ di traha y aproba presupuesto segun e reglanan local, y tin como actornan gobierno y parlamento, cu conseho obligatorio di Raad van Advies. Den e proceso local ey gobierno y parlamento por haci loke nan ta desea, pero si finalmente loke keda aproba no ta cuadra cu loke e colegio di supervision recomenda, di antemano y despues di e aprobacion parlamentario, gobierno por haya un instruccion, un orden pa cambia e presupuesto manera gobierno di Reino, finalmente e ‘supervisor’, ta desea. Pues un tipo di ‘straightjacket’ desde 2015 cu ta limita e autonomia cu en principio e pais tin.

Awor, ora ta bay separa e asuntonan cu ta toca (supervision di) Reino y gobernacion local, ta kico ta bay tin den e ley local ainda? E proceso normal di tratamento di presupuesto, cu no necesariamente mester un cuadro legal extra. Pero por pensa tambe cu por introduci varios otro asunto aden cu ta crea mas obligacion pa cualkier gobierno cumpli cu nan, pa garantiza mihor administracion financiero y control parlamentario riba esey, structuralmente. Por ehemplo, e ‘voorjaarsnota’ y ‘najaarsnota’ y otro proceso alrededor di presupuesto cu mester ta mara na regla estricto. Tambe por responsabiliza ministro di finanzas pa percura pa e proceso di cuenta anual ta cumpli, inclusive e responsabilidad pa funcionamento satsfactorio di Rekenkamer (y Centrale Accountantsdienst) a traves di e suministro di suficiente capacidad profesional pa haci nan trabao.

Den e cuadro aki gobierno a lanza e idea, algun tempo pasa caba, pa bin cu un Camara Presupuestario (Begrotingskamer), cu lo mester bira (otro) consehero mas pa loke ta presupuesto. E situacion real awor aki ta cu tin dos organo consehero caba: Raad van Advies y CAft. Tanten cu tin supervision financiero di Reino, y esey por ta pa basta aña ainda, nos no ta mira necesidad di ‘bay pone luz di trafico pa guia consehero’ pa nan no dal den otro…

E recursonan ey mester bay den percura pa e administracion financiero ta cana 100%, loke e no ta. Mientras di un banda awor gobierno ta haya elogio pa entrega presupuesto na tempo, por observa cu gobierno ta cana hopi atras cu entrega na tempo cu e raportahe financiero cada tres luna. CAft apenas a ricibi e promer reportahe cu mester a drenta pa mas tarda mitar di mei, y no a ricibi ainda e segundo reportahe pa cual e termino di entrega a vence na mitar di augustus. Aparentemente ainda gobierno no ta percura pa tin e profesionalnan na trabao cu nan mester pa cumpli cabalmente cu e tareanan actual. Promer cu construi palacio nobo, mihor cuminza drecha e shopa actual.

Awor e parti di Reino. Nos no por imagina un otro cuadro di supervision cu esun cu ta existi caba, y esaki pa un motibo. Hulanda, den e afan di semper pa mantene legislacion pa e islanan mas uniforme posible, cu bon razon, no ta bay crea un cuadro totalmente nobo pa esaki. Manera comenta anteriormente caba den nos Editorial, e proyecto di ley di Reino proponi pa Hulanda practicamente a hiba e cuadro di supervision, cu a muda di e ley di 2010 pa e dos otro islanan pa e LAft di Aruba, back pa un ley di Reino. Por ta cu aki aya por tin asunto secundario ta keda atras, pero nos por comprende si Hulanda lo para riba cu e normanan pa presupuesto lo mester ta ancra den e ley di Reino y no den e ley local (so). Esey atrobe ta pa evita cambio haci unilateralmente, manera den pasado reciente (2019).

Cu tur esaki, nos por conclui cu finalmente e coalicion gubernamental a ‘give up’ nan posicion di rechazo contundente di e ley di Reino, reconociendo cu esey tambe cu e ta necesario, y cu loke ta reclama pa keda regla den e ley local ta e garnachinan cu a keda riba mesa. Lo ta recomendable pa gobierno pa ‘polish’ e ley local lo mihor posible cu algun adorno cu por ta di utilidad tambe, manera describi aki riba caba. E pregunta grandi – politico – pa contesta ta: y tur esaki mester a tuma asina hopi tempo? Tanto protesta y sapateamento pa finalmente bin reconoce lo inevitable? Di mes caba e payasadanan aki ta costa nos dos aña di interes halto, djis pa cumpli cu orguyo falso y inutil?