Aña 2022 ta terminando y un evaluacion di loke a sucede den transcurso di esaki no ta mustra tanto sorpresa. Manera anticipa, economia a sigui riba su rumbo di recuperacion, principalmente bao impulso di sector turistico, sin cu a surgi perspectiva riba sector adicional cu por a yuda amplia e base economico. Esey no ta un sorpresa; pa hopi aña caba e ampliacion aki via diversificacion, ta parti fiho di propaganda gubernamental, pero no ta duna fruto visible. Tur loke a trece dilanti como proyecto atractivo, tabatin un desaparicion silencioso, manera e proyecto di cannabis, cu proyeccionnan exagera di cientos di miyones na entrada pa gobierno, y awor ‘nowhere to be found’.

E conclusion ta cu tabatin un recuperacion economico anticipa, pero esey no tabatin practicamente nada di haci cu gobierno. E tabata simplemente sector priva cu a haci loke mester a haci pa bolbe riba pia. E aña relamente a bay perdi na incertidumbre kico realmente lo tabata e reforma fiscal, mientras cu finalmente gobierno a scoge su propio preferencia di no introduci BTW, lagando nos cu e sistema cumulativo di BBO, cu e agravante di e aumento di esaki. Cu e inflacion actual y di loke por anticipa pa otro aña, den e situacion internacional actual, esaki na promer instante lo aumenta entrada di gobierno: prijs mas halto plus tarifa di impuesto mas halto. Pero, esey ta si e volumen di consumo keda mescos o aumenta. Esey ta depende completamente riba un crecimento economico insigur.

Pero e problema di actuacion robez di gobierno ta bay mas leu. E decision di no introduci e BTW ta haci cu ta prolonga y agrava e problema di e inhusticia cu ta comete, ora ta aumenta pago di impuesto via un sistema manera BBO, cu ta duna hopi mas caminda di sconde pa esnan cu no kier paga, compara cu un BTW. Cu e postergacion di e BTW, ademas cu no tin ningun señal cu esaki ta bay tuma lugar na januari 2024, ta prolonga e tipo di practica di competencia desleal aki, principalmente pasobra gobierno ta nenga redondamente di asumi su responsabilidad den combati esaki.

Ta den e contexto aki mester mira e medidanan cu gobierno a tuma pa di un banda duna e ciudadano algo back via reduccion di impuesto di entrada y aumento di salario minimo, entre otro, pero cu ta significa un suma hopi mas grandi cu e ciudadano mester bay paga, na BBO/BAZV/BAVP, pa aumenta entrada extra pa gobierno por cumpli cu su presupuesto 2023, sin baha gasto sustancialmente. Realmente nos no ta mira mucho cu por carga e nomber di ‘reforma fiscal’, tambe pasobra e cambionan faborable cu por a haci, entre otro den e sistema di impuesto di importacion, no a tuma lugar. Ademas, ta desconoci den ki direccion e asina yama reforma lo bay desaroya, si no ta duna ningun claridad con ta bay simplifica e sistema di impuesto, cu ta keda ainda cu demasiado categoria cu ta tene man, mientras e beneficionan ta marginal.

Pa completa e panorama pa 2022, ta importante mira con 2022 a bay den termino di crecimento economico y resultado positivo di esey pa gobierno den forma di entrada. Te cu october, cifranan di Banco Central ta mustra cu entrada total di gobierno ta cana atras compara cu e entrada total proyecta den e presupuesto amienda pa 2022. Entrada total den 10 luna tabata na 76% di e total anticipa pa e aña (Afl.1374 miyon). Esaki ta cuadra tambe cu e rapport di tercer kwartaal 2022 di gobierno, cu ta mustra e atraso den entrada tambe, y cu esaki ta mas tanto den e demas ingreso di gobierno, y pa un parti mas chikito den entrada di impuesto. Te cu september, impuesto directo tabata na 76% y impuesto indirecto na 73%, di e total pa e aña, mientras e demas ingreso, principalmente dividendo di e empresa y entidadnan estatal, tabata na apenas 54% di e suma proyecta. Si e panorama aki no cambia drasticamente den e ultimo dos luna di aña, anto gobierno por confronta un deficit mas grandi cu loke a proyecta den e presupuesto 2022 adapta.

E resultado den forma di impuesto, sigur riba salario y ganashi, no a bolbe ainda na e nivel di 2019. Esey ta parce nos logico, ya cu loke ta paga riba ganashi na 2022, ta loke a gana na 2021, unda economia tabata recuperando ainda. Pa loke ta salario, cifranan di SVb ta indica cu tin un registracion mayor di empleo tumando lugar na 2021 y 2022, pero cu no a yega ainda na e nivel di 2019. Concretamente, na 1 di december 2022 nos tabata falta 668 puesto di trabao pa yega na e nivel di 1 di december 2019 (43.687 cupo na 2019 y 43.019 na 2022). Pa pone esey den perspectiva positivo: e gran parti di e diferencia cu december 2020, mas di 3.000 cupo, si a keda cera caba. Atrobe ta necesario pa indica aki cu ta trata aki di e companianan registra oficialmente, cu no tin caminda di sconde, y ta cumpli cu nan debernan. Con grandi e sector informal ta cu ta probecha di e hecho cu gobierno no ta mustra mucho actividad riba tereno di reduci incumplimento, no ta conoci. Aki tambe gobierno ta faya pa amplia su base di cobranza, y ta scoge pa e caminda facil di aumenta e peso riba esnan cu si ta cumpli. 2022 aña di recuperacion, pero no di mehoracion gubernamental.