Localmente y den nos region nos por mira e señalnan cu ta cuminza tuma e menazanan di un recesion na Merca, cu por bira uno global, na serio. Ta bon pa desde awor sigui vigila e acontecimentonan internacional pa por tin un respuesta eficaz na tempo; esaki nos lo yama e factor menazanteexterno. Pero e menaza externo aki no ta e unico problema cu nos ta mira. Nos no tabatin mester di e crisis economico aki pa señala cierto tendencia negativo, principalmente relaciona cu turismo; loke nos ta yama e factor local.

E panorama internacional, relaciona cu e accion di gobierno Mericano di confronta – casi – henter mundo cu tarifa aumenta di importacion, ta mustra cada dia mas grave. Esey tambe pasobra ainda no ta conoci ki efecto e reaccion di varios pais o grupo di pais manera Union Europeo lo tin. Loke si a bira conoci caba ta cu hopi pais ta buscando cera pacto cu otronan pa exclui intervencion di Merca den nan relacionnan economico y financiero. Asina nos por mira caba negociacion entre Canada y Union Europeo, pa estrecha cooperacion economico mas ainda. Remarcable tambe ta cu a yega na un acuerdo di colaboracion economico entre Union Europeo y e paisnan Latinoamericano reuni den Mercosur, algo cu tabata den negociacion pa varios aña caba y cu awor lo a haya un empuhe grandi como consecuencia di e accionnan Mericano. Tambe por tuma nota di pensamento den direccion di un iniciativa Europeo pa crea un propio plataforma di transaccion financiero digital, pa termina e dependencia di e infrastructura digital di pago, manera Visa, MasterCard, PayPal y otro mas.

Tur esaki ta haci cu e accion di imposicion di tarifa di gobierno Mericano, orienta riba efecto positivo pa nan pais mes, den sentido di obliga cierto industria bolbe establece nan produccion riba teritorio Mericano, ta bay tin hopi consecuencia cu probablemente gobierno Mericano no tabata anticipa. Y si acaso anticipa, e pensamento lo tabata cu eseynan lo bira intento fracasa, sobrevalorando e poder economico di nan pais. Di cualkier forma nos lo mester ta prepara pa mas cu un conflicto comercial cu cierto efecto negativo; nos por ta na inicio di un ‘shake-up’ grandi di comercio mundial, cu lo tin tambe su consecuencianan geo-politico.

Awor e daño directo cu nos lo sinti. Na promer lugar esey lo ta e aumento di prijs en general na Merca, cu no ta toca solamente producto cu nos ta importa, sino tambe transporte pasobra inflacion ta toca sector di transporte tambe. Esey lo afecta e tres componentenan a base di cual ta cobra impuesto di importacion localmente, esta ‘CIF’ (Cost, Insurance, Freight), cu consecuencia fuerte pa nos. No ta conoci ainda kico petroleo na nivel mundial ta bay haci. E perspectiva di un recesion por causa un caida di prijs di crudo, pero na Merca mes no ta sigur ainda kico ta bay pasa ora Canada cuminza desvia suministro di crudo pisa pa Asia y Europa, lagando e refinerianan den parti Nort di Merca cu un escasez di crudo pisa. Por cierto gobierno di Trump a caba di impedi e otro fluho di crudo pisa, esun di Venezuela a traves di e permiso cu Chevron tabatin, cu a keda elimina awor. Prijs mas halto pa basta tempo na Merca lo tin efecto riba inflacion na e pais ey, pues pa nos tambe.

Riba papel e opcionnan pa diversifica nos proveedornan ta mustra logico, e pregunta den practica ta con pa realiza esey. Como teritorio chikito hopi mercancia ta biaha via Merca, aunke e producto ta di otro origen. Un pais manera China tin un ‘outlet’ bastante grandi den zona franca di Panama pa comercializacion di producto den Latinoamerica y Caribe. Tambe tin cierto presencia di comercio Brasileño na Panama pa e mesun motibo. E problema grandi lo ta cu tur esaki ta trabao di exploracion cu mester bay haci ainda, sin un resultado conoci di antemano. Yega na acuerdo bilateral cu otro pais tambe ta costa tempo. Nos sector turistico lo haya, ademas di e aumento di prijs di tur loke nan mester pa opera, nan mes confronta tambe cu un caida den cantidad di turista, pa e poder di compra reduci na tanto Merca como Canada, hunto mas di 80 % di nos bishitantenan.

Pero awor e aspecto local cu ta un menaza pa turismo. Banda di e critica local riba turismo excesivo, mas y mas nos por tuma nota di e mesun critica y preocupacion den nos region, unda den varios survey cu biahante ta resalta e mesun puntonan di atencion: demasiado aglomeracion di bishitante, creando un ambiente cu ta contrario na loke e islanan ta ‘bende’, cual ta un estadia tranquil y ameno. Mas y mas e aspecto di ‘turismo di masa’ ta prevalece, mientras e deseo creciente di turista pa siña conoce e comunidad, su cultura y forma di biba ta keda reduci na lema sin contenido, pasobra cu tanto hende ta dificil pa logra esey. Delincuencia ainda no ta un problema manera otro pais den nos region tin, pero e aspecto di demasiado urbanizacion y trafico ya caba a haci cu por cambia e lema di ‘One Happy Island’ pa ‘One Busy Island’. Esaki ta e erornan costoso cometi varios aña pasa caba y cu ta keda comete, pasobra ainda nos no ta mira un cambio den direccion di e famoso ‘turismo sostenible’. Por lo tanto, e menaza local t’ey pa keda. E crisis mundial lo caba algun dia, e no coreccion di nos rumbo local ta e menaza mas grandi.